آشنایی با ساختار فرهنگی و اجتماعی کشور مصر

- نام مصر از ریشهٔ سامی است و با نام‌های دیگر زبان‌های سامی برای مصر از جمله מִצְרַיִם (میتزراییم) عبری هم‌ریشه‌است. نام مصر به معنی «دو تنگه» است و به جدایی میان دو دودمان بخش‌های شمالی و جنوبی مصر اشاره دارد. واژهٔ مصر در اصل خود معانی تمدن، کلان‌شهر و زمین و مرز هم می‌داده‌است. در پارسی باستان مصر را مودرایا می‌نامیده‌اند.

 

مصر، سرزمین و کشوری است در شمال و شمال شرقی قاره آفریقا که مساحت آن ۱٬۰۰۱٬۴۴۹ کیلومتر مربع بوده و از دیدگاه وسعت بیست و هشتمین کشور جهان محسوب می‌گردد.

در شمال مصر دریای مدیترانه و در شرق آن دریای سرخ قرار دارد. از سمت جنوب با سودان و از سوی غرب با کشور لیبی همسایه ‌است. البته از ناحیه صحرای سینا به فلسطین نیز مرتبط می‌باشد. پایتخت مصر شهر قاهره ‌است و از دیگر شهرهای مهم آن می‌توان به اسکندریه، اسوان، جیزه، فیوم و پورت سعید اشاره کرد. شهرهایی مانند سلوم، بردیا، سیدی برانی، مطروح و العلمین نیز به سبب وقایعی که طی جنگ جهانی دوم در آنها به وقوع پیوست مشهور گشته‌اند.

سرزمین مصر به سه قسمت تقسیم می‌شود:

          ۳. صحرای غربی.

 

مصر آخرین کشوری است که رود نیل از آن می‌گذرد و سپس به دریای مدیترانه می‌ریزد. به این خاطر در محل پیوستن آن به دریا، دلتای نیل بوجود آمده که سرزمین اصلی کشاورزی این کشور است. در اطراف این رود نیز کشاورزی رونق بسیار دارد به طوری که تنها نقاط آباد مصر سواحل نیل می‌باشد.

 

در شرق و شمال شرقی این کشور شبه جزیره‌ای است که شبه جزیره سینا خوانده می‌شود و تا قبل از قرن نوزدهم در قسمتی به خاک مصر متصل بود. اما در سده بیستم کانالی حفر کردند که آن را از خاک مصر جدا کرد و دریای سرخ را به دریای مدیترانه متصل می‌نمود. نام آن، کانال سوئز است که ۱۶۸ کیلومتر طول دارد و چون مسیر ارتباطی میان سه قاره اروپا، آسیا و آفریقا می‌باشد، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

 

مصر یکی از پرجمعیت‌ترین کشورهای آفریقایی و خاورمیانه است و جمعیتی بالغ بر 80 میلیون نفر در این کشور سکنی گزیده اند. کرانه‌های رود نیل منطقه‌ای است که ۴۰ هزار کیلومتر مربع یعنی حدود یک بیست و پنجم این سرزمین عمدتا بیابانی را تشکیل می‌دهد. حدود نیمی از جمعیت مصر شهرنشین هستند که بیشتر آنان در دو شهر بزرگ قاهره و اسکندریه و حومه آنها زندگی می‌کنند.

 

مصر از دیدگاه سیاسی و فرهنگی یکی از مهمترین کشورها در جهان عرب و خاورمیانه‌است، بسیاری از شهروندان مصری به ریاست سازمان‌های بین‌المللی ملی و منطقه‌ای رسیده اند و دانشگاه الازهر مهمترین مرکز مذهبی (اهل سنت) جهان اسلام  در این کشور قرار دارد.

 

استان 6 أكتبر -  استان دقهلیه -   استان بحر الاحمر -  استان بحیره -  استان فیوم- استان غربیه -استان اسکندریه -   استان اسماعیلیه - استان جیزه -  استان منوفیه -  استان منیا - استان قاهره - استان قلیوبیه - استان وادی الجدید -  استان شرقیه - استان سویس - استان اسوان - استان اسیوط -  استان بنی سویف - استان پورت‌سعید - استان حلوان-  استان دمیاط - استان جنوب سیناء - استان کفر الشیخ - استان مطروح - استان قنا - استان شمال سیناء - استان سوهاج

چگالی جمعیت در بیشتر این استان‌ها هزار نفر در کیلومتر مربع است درحالیکه در سه استان بزرگ مصر تراکم جمعیت تنها ۲ نفر در کیلومتر مربع است.

 

تمدن در منطقه کنونی مصر که در کناره رود نیل شکل گرفته در زمره کهن‌ترین تمدن‌ها به شمار می‌آید که از حدود ۴ هزار سال پیش از میلاد موجود است. مصر باستان سرزمین فراعنه بود و آثار تاریخی برجسته‌ای چون اهرام سه‌گانه و نیایشگاه بزرگ را از آن دوران به یادگار دارد. در اسطوره‌های سامی محل برآمدن پیامبرانی مانند یوسف و موسی را در همان دوران و در سرزمین مصر آورده‌اند.

 

دولت قدیم مصر در سال ۵۲۴ ق. م به دست ایرانیان سقوط کرد. این کشور در روزگار هخامنشی و همچنین در دوران ساسانی (در عهد خسرو پرویز و به مدت ده سال) بخشی از شاهنشاهی ایران بود.حضور هخامنشیان در مصر به دوران کمبوجیه پسر کوروش باز می‌گردد. او درسال ۵۲۵ پیش از میلاد، در لشکرکشی به مصر توانست مقابل فرعون پسامتیخ سوم از دودمان بیست و ششم فراعنه مصر پیروز شود و آن کشور را به یکی از ساتراپی‌های هخامنشی تبدیل کند.اهرام سه گانه ای آنچه امروزه کانال سوئز نام دارد برای نخستین بار از سوی ایرانیان در مصر کنده و راه‌اندازی شد.

 

در اسطوره‌های سامی محل ظهور پیامبرانی مانند یوسف و موسی را در همان دوران و در سرزمین مصر آورده‌اند. 

 

در سال ۳۳۲ ق.م اسکندر این سرزمین را تصرف نمود و تا سال بعد دودمان بطلمیوسیان که از جانشینان اسکندر بودند، بر آن حکمفرما بودند.در سال 30 قبل از میلاد رومیان با غلبه بر کلئوپاترا آخرین ملکه بطلمیوسی مصر را ضمیمه قلمرو روم نمودند. 

 

در سال ۶۴۱ میلادی (۱۹ هجری قمری) در زمان خلیفه دوم، عمر، مسلمانان این کشور را فتح کردند. 

 

مصر همواره از سرزمین‌های مهم برای حکومت اسلامی بوده و تا سال ۱۵۱۷ میلادی که دولت عثمانی بر مصر تسلط یافت در دست خلفای اموی و عباسی و فاطمی بود. 

 

روند عربی‌شدن زبان مصریان چندی به طول انجامید و کاربرد زبان عربی در این منطقه از سده نهم میلادی به این‌سو شدت گرفت. سیاست فرمانروایان عرب حاکم بر مصر این بود که با وجود ناآشنا بودن مردم مصر با زبان عربی این فرمانروایان از همان آغاز تمامی نوشته‌های رسمی را به عربی صادر کردند. این حاکمان ولی، علاقه زیادی به مسلمان کردن مردم مصر نشان نمی‌دادند.

 

با این حال، مسلمان شدن مردم مصر با عرب‌زبان شدن آن‌ها همراه نبود و اسلامی‌سازی مصر سده‌ها پس از عرب‌زبان‌شدن آن‌ها به انجام رسید. با این‌که زبان عربی از سده نهم میلادی در مصر گسترش یافت دین اسلام تنها در سده چهاردهم تبدیل به دین اکثریت مصریان شد.

 

در سال ۱۷۹۸ ناپلئون به آن لشکر کشید و در سال ۱۸۰۵ میلادی محمدعلی پاشا از طرف دولت عثمانی حاکم آنجا شده و سلسله جدید مصر را تشکیل داد.

 

برای مدت‌ها مصر تحت‌الحمایه بریتانیای کبیر بود ولی پس از جنگ جهانی اول بر اثر فشار مردم، استقلال مصر را اعلام کرد. 

 

در جنگ جهانی دوم طی سال‌های ۱۹۴۱ تا ۱۹۴۳ با اینکه مصر بیطرفی خود را اعلام کرده بود اما سرزمین‌های غربی آن در حاشیه دریای مدیترانه از صحنه نبردهای سنگین بین ارتش آلمان و ارتش بریتانیا بود و با انکه آلمانی‌ها فاصله چندانی با کانال سوئز نداشتند، اما در منطقه‌ای به نام العلمین شکست خوردند و همین شکست نقطه آغاز شکست‌های دیگر آنها شد.

 

مصر در سال ۱۹۴۵ به عضویت سازمان ملل متحد در آمد. در سال ۱۹۵۶ فرانسه به مصر حمله کرد، اما با پشتیبانی شوروی پیشین و بی طرفی آمریکا، بدون نتیجه خاتمه یافت. در طی سال‌های بعد دو جنگ دیگر نیز بین مصر و دیگر کشورهای عربی با اسرائیل رخ داد. (۱۹۶۷ و ۱۹۷۳)

 

          منف: (۳۱۰۰ پ.م - ۲۱۸۰ پ.م) نخستین پایتخت مصر 

          نبته: (۹۴۵ پ.م - ۶۳۳ پ.م) 

 

تیره‌ها و قبیله‌های ساکن مصر از این قرارند: تیره‌های طواره - ترابین - مزینه -  اولاد سعید - جبالیه - علیقات - صوالحه - تیره‌های تیاهه - سیاست   

  

       آغاز سال هجری، اول ماه محرم، هجرت پیامبر اسلام از مکه به مدینه 

 

 

       روز آزادی صحرای سینا: ۲۵ آوریل 

 

 

مصرکشوری است با تمدنی کهن که نقش مهمی در شکل گیری گوهر هنری در جهان دیروزی داشت  و مردمان سربرآورده و بالیده در بستر چنین فضا و فرهنگی ، بریده از گذشته و بی ریشه نیستند. پیشرفت های چشمگیر مصریان باستان در حوزه های مختلف علمی و پزشکی، دانش پروری، خردگرایی و هنرمندی در این سرزمین طلایی خود عامل مهمی است در پیوند با مردمان ایران زمین که هنوز و بعد از همه فراز و فرودهایی که پشت سر گذاشته اند می توان جلوه های مختلف آن را در اماکن عمومی و برنامه های فرهنگی، تاریخی، هنری و دینی احساس کرد. 

 

دوستی و عشق مردم مصر به قرآن ، پیامبر و خاندان او در این سرزمین ریشه ای بس عمیق و جاودانی دارد. زیارتگاه ها و اماکنی که مرتبط با بزرگان دین اسلام هستند همواره از مکانهای پر تردد شهر و محورهای عمده جمعیتی به حساب می آیند. هر چند که نگاه و تلقی آنان تفاوت هایی با فرهنگ و مردم ایران دارد. 

 

 

مصری ها بر این باورند که حضرت زینب در سال ۶۲ هجری در این شهر وفات کرده و در این جایگاه به خاک سپرده شده است . این نظر را برخی از محققان به نام شیعی از جمله آیت الله قاضی – نخستین امام جمعه تبریز - و آیت الله مرعشی نجفی تایید می کردند. 

راس الحسین یکی از مکانهای مهم مذهبی مصر به شمار می آیــــد. در ایام ولادت حضرت امام حسین ، سید الشهداء علیه السلام همه ساله جشن های با شکوهی در این مکان به پا می شود و گروه های زیادی از مردم از نقاط مختلف کشور به آنجا می آیند. شاعران و سخنوران به ارائه آثار و گفتار می پردازند.

 

 

عزاداری برای حضرت امام حسین و روز عاشورا چندان امر شناخته ای برای مصریها نیست. مصریان در دوستی با اهل بیت پیامبر رقیب ایرانیان هستند. انس آنان با نام مبارک حضرت زهرا از سابقه ای دیرپا برخوردار است ، در مصر نام دختران را فاطمه و یا زهرا نمی گذارند، بلکه به آنها فاطمة الزهرا می گویند، حتی نام حسن و حسین را هم به صورت حسنین به کار می برند.

 

 

فاطمیان مصر مدعی اند که نسبشان به حضرت زهرا علیها السلام می رسد. بنیان دانشگاه کهنسال و پر رونق و هزار ساله الازهر شریف که نام آن از حضرت زهرا برگرفته شده است نیز یادگار همان دوران است. این دانشگاه در سال ۳۶۱ قمری نزدیک ۹۰ سال قبل از شکل گیری حوزه علمی نجف به بهره برداری رسید و نخستین نماز جمعه قاهره در آن برپا شد. 

 

 

منشور ماندگار و سیاست آموز حضرت علی امیر المومنین(ع) خطاب به مالک اشتر زمانی که به منظور حکمروایی به مصر می رفت سند دیگری از این تعلق خاطر است، هر چند مالک هیچ گاه به مصر نرسید اما این یادگار حکمروایی دادگرانه و دین مدارانه برای همیشه در تاریخ ماندگار شد. مصریان به مالک اشتر لقب سیدعجمی مظلوم داده اند ؛ مقبره او با گنبدی سفید در محیطی با صفا و طراوت ، همیشه پذیرای زائران زیادی است.

 

 

مصری ها در حوزه قرائت قرآن کریم برتری های چشمگیری دارند. تا آن جا که محمدرضا شجریان ، مصطفی اسماعیل یکی از قاریان مصری را از نوابغ موسیقی جهان می شناسد. ارتباط بین قاریان ایران و مصر از زمینه های همکاری مشترک این دو کشور از سالهای دور تا کنون بوده است. قاریان مصری به ویژه اساتید گرانقدر عبدالباسط محمد عبد الصمد ، مصطفی اسماعیل و محمد صدیق منشاوی بیشترین تاثیر را بر قاریان ایرانی داشتند. 

در دوره معاصر نیز روند گسترش مناسبات فرهنگی بین دو ملت سرعت بیشتری پیدا کرد. یکی از قدیمی ترین چاپ خانه های جهان اسلام در مصر قرار داشت . مطبعه بولاق در سال ۱۲۴۳ق. در زمان حمله ناپلئون به مصر 

 

در سالهای پیش از انقلاب ایران ، کشور مصر یکی از مراکز پیشرو در حوزه اندیشه اسلامی بود. آثار نویسندگان و متفکرانی چون محمد غزالی، محمد قطب، سید قطب، عبدالفتاح عبدالمقصود، زینب بنت الشاطی، حسن البناء و طاها حسین به فارسی ترجمه و منتشر شده است. 

این در حالی است که عموم دانشگاه های معتبر مصری زبان فارسی تدریس می کنند و حدود ۲۰۰۰ دانشجو به تحصیل این رشته مشغول هستند. تعداد استادانی که به کار آموزش زبان فارسی می پردازند به۲۰۰ نفر می رسد. این ارتباطات باعث شد که در دهه های اخیر نیز بیش از هزار اثر ازکتاب های ارزشمند فارسی ترجمه و در بازارکتاب مصر توزیع شود. 

 

 

کتب علوم حدیثی و فقهی مکتب شیعه به آسانی و فراوانی در مصر یافت می شود و نام های مرحوم امام خمینی، علامه امینی ، علامه طباطبایی، آیت الله مطهری ، آیت الله خامنه ای و علامه عسگری در محافل علمی و مجامع دینی شناخته شده است. آیت الله بروجردی به گسترش مناسبات فرهنگی دینی دو کشور اهتمام ویژه ای داشتند تا جایی که در شرایط دشوار سیاسی با پیگیری عالمانه و مدبرانه ایشان فقه جعفری در دانشگاه الازهر در دوره ریاست شیخ محمود شلتوت به رسمیت شناخته شد و برای نخستین بار دائرة المعارفی فقهی در مصر انتشار یافت که در آن به نظرات فقهای امامیه در کنار فقهای سایر مذاهب ، بیش و کم ، پرداخته بود. 

 

مصریان سینمای ایران را به خوبی می شناسند. ارتباط سینمای ایران و مصر سابقه ای طولانی دارد ؛ هر چند این رابطه دچار فراز و فرودهایی هم بوده است. در سالهای دور از فاتن حمامه همسر عمر شریف تجلیل شد. بعدها که ارتباط سینمایی تهران و قاهره بیشتر شد بعضی از شخصیت های هنری ایران مانند داریوش مهرجویی، عباس کیارستمی و رخشان بنی اعتماد در جشنواره های قاهره به عنوان داور حضور پیدا کردند و از یک عمر تلاش عباس کیارستمی در سینما تقدیر شد. فیلم های نیمه پنهان و واکنش پنجم هردو از تهمینه میلانی، دختری با کفش های کتانی به کارگردانی رسول صدر عاملی ، بودن و نبودن از کیانوش عیاری، شام آخر از فریدون جیرانی ، خیلی دور خیلی نزدیک به کارگردانی رضا میرکریمی و... در این جشنواره ها برگزیده شده اند. کتایون ریاحی، پگاه آهنگرانی، نیکی کریمی و حمید خضوعی ابیانه جوایزی دریافت داشته اند. حسین فهمی دبیر جشنواره معتبر فیلم قاهره و سهیل عبدالقادر دبیر جشنواره فیلم کودک میهمان جشنواره فیلم فجر بوده اند و هنرمندانی مانند عادل حسنی، یوسف شاهین و یسوعی نصرالله در برنامه ها و داوری ها شرکت و جوایزی دریافت کردند. 

 

حسن‌البناء بنيان‌گذار جنبش اخوان‌المسلمين در سال 1906در دهکده محمود يه در دلتاي رود نيل از نواحي (بحيره) مصر چشم به جهان گشود.وي به خاطر ريشه‌هاي فکري مذهبي پدرش که از طلبه‌هاي بنام و از پيروان مکتب بنياد‌گرايان حنبلي بود، با اصول اسلامي (سنتي) تربيت شد و در محيطي کاملاً اسلامي رشد يافت، بناء در اين رابطه‌مي‌گويد: اسلام پدر من است و من جز او پدري ندارم.

 

حسن البناء در خاطراتش مي‌نويسد: در ماه مارس 1928 شش تن از برادراني که در درس‌ها و کنفرانس‌هاي من شرکت داشتند، يعني احمدالمصري، فواد ابراهيم، عبدالرحمان حب‌الله، اسماعيل عزو و ذکي المغربي به منزل من آمدند و گفتند: ما ديگر از اين زندگي مذلت بار به تنگ آمده‌ايم، در اين ديار مسلمانان هيچ عزتي ندارند و جايگاه آن‌ها از خدمتکاران و بيگانگان نيز پايين‌تر است. ما حاضريم با نثار خون خود، ايمان و تقواي خويش در راه خدا، با تو همگام شويم. من به حدي از سخنان آن‌ها متاثر شدم که نمي‌توانستم از زير بار مسئوليتي که به من واگذار شده بود، شانه خالي کنم، از اين رو به دعوت آن‌ها لبيک گفتم و در همان جا سوگند خورديم تا جان در بدن داريم در راه اسلام فعاليت و مبارزه کنيم. در آن جا کسي پرسيد: چه نامي براي خود انتخاب کنيم؟ يک انجمن، فرقه، اتحاديه و... تا رسميت پيدا کنيم. گفتم: هيچ يک! ما برادراني هستيم در خدمت اسلام يعني «اخوان‌المسلمين» و اخوان شعار خود را: (الله هدف ماست، رسول‌الله رهبر ماست، قرآن برنامه‌ي ماست، جهاد و تلاش کار ماست، شهادت آرزوي ماست) قرار داد. در (21صفر سال 1352هـ ق) روزنامه اخوان‌المسلمين براي نخستين بار در مصر منتشر شد. اين روزنامه نخستين نشريه ارگان اخوان المسلمين به شمار مي‌رفت. گفته مي‌شد شمار اعضاء اين جمعيت در پايان جنگ جهاني دوم به بيش از دو ميليون نفر مي‌رسيد.

 

جمال عبد الناصر (۱۵ ژانویه ۱۹۱۸ (میلادی) - ۲۸ سپتامبر ۱۹۷۰) از ۱۹۵۴ تا تاریخ مرگش سال ۱۹۷۰ رهبر مصر بود. وی به لحاظ روحیه ناسیونالیستی خود در بین اعراب مشهور می‌باشد. نهضت پان‌عربیسم ناصری که بعد از او پایه گذاری شد، در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ طرفداران زیادی داشت و هنوز هم بعد از سالها از مرگ او بین اعراب طرفدار دارد. از اقدامات مهم سیاسی او می‌توان به جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل و توافقنامه کانال سوئز نام برد. جمال عبد الناصر بر اثر سکته قلبی فوت کرد.

وی اولین رهبر یک کشور عربی بود که خلیج فارس را «خلیج عربی» خواند و دستور داد تا در تمام مدارس و ادارات مصر، از عنوان مجعول «خلیج عربی» استفاده کنند و در نقشه‌های چاپ آن کشور از نام «خلیج عربی» استفاده شود.

 

محمد انورالسادات سیاستمدار و نظامی مصری و برنده جایزه صلح نوبل، سومین رئیس جمهوری مصر بود. وی سمت رئیس جمهوری کشور مصر را از تاریخ ۱۵ اکتبر ۱۹8۰ تا روز به قتل رسیدنش توسط جهاد اسلامی در تاریخ ۶ اکتبر ۱۹۸۱ به عهده داشت.

 

محمد حسنی مبارک (زاده ۴ مه ‌‌۱۹۲۸) از ۱۴ اکتبر ۱۹۸۱ مبارک پس از ترقی در نیروی هوایی مصر تا مقام "نایب رئیس جمهور" بالا رفت و پس از ترور انورسادات در ۶ اکتبر ۱۹۸۱ به ریاست جمهوری رسید. طبق قانون سال ۱۹۷۱ مصر مبارک کنترل کامل کشور را بر عهده گرفت. وی قریب به 40 سال حاکمیت ظالمانه خود را بر کشور مصر ادامه داد تا اینکه با قیام مردم مصر در زمستان سال گذشته مجبور شد از قدرت کناره گیری کند.
 

 

مساله فلسطین نیز از دغدغه های مشترک دو ملت مسلمان مصر وایران  است. هنگامی که تاسیس رژیم صهیونیستی در دستور کار استعمارگران قرار گرفت، مجددا روابط مردمی بین دو کشور گسترش یافت. در نخستین کنفرانس فلسطین در مصر گروهی از شخصیت های ایرانی شرکت داشتند. بعـــدها گروه های ملی ، مذهبی و چپ  و دیگر نیروهای ایرانی از طریق مصر به این مبارزات پیوستند و بنـا بر گرایش های خاص خود با گروه های مختلف جنبش های آزادی بخش همراه شدند. دکتر مصطفی چمران، از دانشجویان ایرانی دانشگاه های آمریکا بود که در اوایل دهه ۴۰ از طرف آیت الله طالقانی به جمال عبدالناصر رئیس جمهور وقت مصر معرفی و به شکلی کاملا محرمانه وارد مصر شد و به گذراندن دوره های فشرده نظامی پرداخت. بعدها به امام موسی صدر در لبنان پیوست و فعالیت خویش را در کنار شیعیان آن دیار، پی گرفت. 

 

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: